Fırçasız Motor Sarımı

Emre Kaman

Moderator
Katılım
21 Kas 2013
Mesajlar
6,273
Tepkime puanı
12,103
Yaş
43
Konum
İzmir
İlgi Alanı
Heli
Arkadaşlar bu konumuzda yurtdışında modelciler arasında oldukça popüler olan motor sarımına değineceğim. Baştan belirteyim, akıllı adam işi değil, hatta insan işi de değil, ancak biz modelciler de pek normal olmadığımız için, ilgi çekici olabileceğini düşündüm.

Öncelikle, elektrik motorları nasıl çalışır diyerek uzun uzun anlatmayı düşünmüyorum, zaten merakı olanlar rahatlıkla cevabı bulabilirler. Hatta işin daha derinine inmek için kaynak bulmak da çok kolay. Ben bu işi kafaya taktıktan sonra motor sarımıyla ilgili konuları uzun uzun araştırdım, kaynak olabilecek linkleri de konunun sonuna ekleyeceğim.

Motor zaten sarılı, neden uğraşıyoruz?

Motor sarmaya girişmek için öncelikle ya çok hevesli, ya biraz deli, yada oldukça çaresiz olmanız gerekiyor :D Motorunuzu normal kullanımla yakmak oldukça zordur, kendi kendine bozulmayan nadir ekipmanlardandır, ama oldu ki yaktınız, buyrun sarın. Ancak benim bu işe girişmemdeki sebebim elimdeki 500kv motoru 450kv'ye çevirmekti. Yani motor sarımınızla oynayarak, motorun size verdiği hareketin hızını ve torkunu değiştirebilir, hatta eğer yeterince iyiyseniz verimliliğini de artırabilirsiniz. Konunun sonuna ekleyeceğim linklerden değişik sarım tipleri ve verimlilik ile ilgili daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.

Peki saralım da, kolay mı, zor mu?

Başta da belirttiğim gibi, motor sarmak insan işi değil. Kolay görünüyor, ancak işe girişmeden ne kadar zor olduğunu anlayamıyorsunuz. Ben konuyla ilgili kaynak ararken youtube'da Scorpion fabrika turu videolarına rastladım. Videoda Hong Kong'lu küçücük kızların motor sardıklarını görünce kendi kendime, "bu kadarcık kızlar sarıyorsa, ben kralını sararım" dedim ;D Ancak gördüm kralı mıralı... :lol:

Şunu da açıkça belirtmem gerekiyor ki, özellikle benim uğraştığım gibi kalın tek telden bir sarım yapacaksanız, düzgün bir sarıma ulaşabilmek için bile oldukça tecrübe edinmeniz gerekiyor. Ancak her yaptığınız sarım bir öncekinden güzel oluyor. Hatta şöyle söyleyim, uğraştığım bu motoru düzgünce sarabilmek, olması gereken sarım sayısı kadar teli slotlara sığdırabilmek için bile tam üç kere herşeyi söküp baştan başladım. Sonuçta düzgün bir iş çıkarabildim sanıyorum, ancak günlerdir ellerim ve kollarım başta olmak üzere, göğüs ve sırt kaslarım da dahil, üst taraf komple ağrıyor :D Eğer düzenli olarak göğüs yayı çalışmıyorsanız, sizin de ağrıyacak, ağrımıyorsa, tele yeterince asılmıyorsunuz ve sarımlarınız gevşek oluyor demektir. :D

Motor özelliklerinde gördüğümüz şeyler nelerdir?

Aşağıda Scorpion HK-4530-450KV motorun (benim sarım sonucu ulaşmaya çalıştığım motor) özelliklerini görüyorsunuz:

Stator Diameter 45 mm (1.77 in)
Stator Thickness 30 mm (1.18 in)
No. of Stator Arms 12
No. of Stator Poles 10
Motor Wind 6T+5T in double Wye
Motor Wire 1-Strand 1.4 mm

Buradan anlamamız gereken şey, motorumuzun 45mm çapında ve 30mm yüksekliğinde bir stator'u (demir çekirdek) olduğu, bunun 12 tane kolu olduğu, sırasıyla bir kolunda 6, takip eden kolunda 5 sarım bulunduğu, sarım telinin yalıtım hariç 1.4mm kalınlığında olduğu ve hareketli kısımda da 10 adet mıknatısın olduğudur. Bu motor tipi kısaca 12n10p olarak geçer. Yukarıdaki "double Wye" olarak ifade edilen ise sarımın tipidir kısaca "Y" olarak da kullanılır. Merak edenler konunun sonuna ekleyeceğim linklerden Delta sarım "D" ve Y sarımla ilgili bilgi edinebilirler.

Ben nasıl sardım?

Gelelim benim ne yaptığıma. Yukarıda da belirttiğim gibi, heves, merak ve biraz da delilikten, elimde atıl durumda olan Scorpion 4530-500kv motorumu 450kv'ye dönüştürmek istedim. Tabi ki 14s olarak kullanacağım :coolxf: Bunun için orjinali 5T+5T 1.5mm telden sarılı olan motorumu 6T+5T 1.4mm sarımlı hale çevirmeye çalıştım. Tel kalınlığını 0.1mm düşürmemiz gerekiyor çünkü 6. sarımı slota sığdırmanın başka yolu yok. Ancak toplamda daha fazla sarım, daha fazla bakır olacağı için motorun verimliliği ve gücü yükselmiş olacak.

Öncelikle motoru dağıtıp sarımlarını sökmemiz gerekiyor. Bu noktada, motoru sökmek, özellikle alüminyum blok ve stator'u birbirinden zarar vermeden ayırmak için bolca video izlemenizi ve çok dikkatli olmanızı tavsiye ediyorum. Bu parçalar birbirine hem mekanik olarak çok iyi otururlar, hem de epoksiyle yapıştırılmışlardır. Ben ihtiyaç duymadım, ancak epoksiyi zayıflatmak için motorun üst kısmını fırında 250 derecede bir miktar pişirmeniz gerekebilir. (motor biraz renk değiştirebilir.) Ardından eski sarımları temizliyoruz. Bu sarımlar da epoksilenmiş olduklarından sizi biraz uğraştıracaklardır. Keserken alttaki yalıtım malzemesine zarar vermemeye dikkat edin.

r_img4042_5ef71c8d1e11d.jpg


r_img4047_5ef71c91a3474.jpg


r_img4049_5ef71c9675d12.jpg


r_img4050_5ef71c9c2d542.jpg


r_img4051_5ef71ca19b976.jpg


Ardından stator'u ince zımpara ile dikkatli bir şekilde güzelce temizliyoruz. Bu aşamada fark edeceğiniz gibi stator çok ince levhalardan bir araya gelmiş bir yapıdır. Zımparayı levhalara dik olarak sürtmeyin ve levhaların birbirinden ayrılmamasına dikkat edin. Eğer ayrılırsa aynı şekilde tam olarak yerine oturduğundan kesinlikle emin olun.

r_img4052_5ef71d5f2a8b6.jpg


r_img4053_5ef71d64d8e73.jpg


r_img4054_5ef71d6a0d26e.jpg


Kullanacağımız aletlerden kesici olmasını istediklerimiz dışındakilerin her köşesini, kenarını, ucunu çok iyi şekilde zımparalayarak ulaşabileceğimiz en yuvarlak ve en pürüzsüz yüzeye ulaşmamız gerekiyor. Gördüğünüz şiş benzeri aleti 1.5'luk alyan ucunu dremel'le uç kısmı tam 1.5mm olacak şekle getirerek yaptım, sarımlar sıklaştıkça yeni sarıma yer açmak için kullandım. Bir cımbızı kırarak tek tarafını sarımları slotların içinde sıkıştırmak ve düzeltmek için kullandım. Plastik kuyruk palleri (karbon kullanmayın, kaplamayı bozuyor) ve tornavida da aynı amaca hizmet etti. Hepsini eğe ve değişik kalınlıklarda zımpara kullanarak sarımların dışındaki enamel kaplamaya zarar vermeyecek hale getirmeye çalıştım. Bu işte en büyük yardımı ise iş eldivenlerinden gördüm. Kauçuk yüzeyi sayesinde hem teli çok sıkı tutup tüm gücümle çekebildim, hem de kaplamasına zarar vermedim. Eğer bugün parmaklarım bu yazıyı yazabilecek kadar çalışıyorsa, bu eldiven sayesindedir. :)

r_img4073_5ef71db029e8d.jpg


r_img4074_5ef71db603a14.jpg


Sarıma başlamadan önce telimizi uygun boyutta kesmemiz ve her iki ucunu da eğe ve zımparayla yuvarlak ve pürüzsüz hale getirmemiz gerekiyor ki, sarımlar sıkılaştıkça yeni sarımı yapmaya çalışırken eskilere zarar vermesin. Ben 6+5 sarımlar için 120 cm uzunluğunda 6 parça tel kullandım, bu şekilde rahat çalıştım, işin sonunda fazla kısımları rahatça kestim. İşin erbabı 100 cm tel ile de bu sarımı yapabilir. İlk denemelerde 100cm ile sarmaya da çalıştım, ancak son sarımlarda ciddi zorluk çekmiştim.

r_img4075_5ef71dd9ee6bf.jpg


Slotlara ilk sarımı yaparken, ilk kıvrımı slot dışında uygun kalınlıkta bir yüzeyle yaparsanız iş çok kolaylaşıyor. Ayrıca bahsetmeyi unuttum, ancak slotların içine yerleştireceğiniz yalıtım kağıtları çok önemli. Sarım tellerinin dışındaki kaplama motor için hayati önem taşıyor. Bu kaplamayı korumak ve kısa devre oluşumuna imkan vermemek zorundasınız. Özellikle stator ile olabilecek bir kısa devre esc'nizin kömürleşmesine sebep olacaktır. Yine bahsetmeyi unuttuğum bir nokta, kullanacağınız teli ve yalıtım kağıdını bobinajcılardan bulabilirsiniz. Tabi 1.40-1.50 tel hepsinde bulunmuyor, hatta kalınlığı duyunca "sen ne saracan, napacan o kadar büyük motoru" gibi şaşkınlıklarla karşılaşabilirsiniz. Teli fazla fazla alın, ben ilk seferinde 8 metere tel aldım, ilk denemelerde teli heba ettikten sonra ikinci kez gidip çeyrek makara daha aldım :D Fiyat olarak "ver işte bişey" sonrası iki sefer de 10'ar lira verdim :)

r_img4076_5ef71e39ab2a3.jpg


r_img4077_5ef71e3e41c88.jpg


r_img4078_5ef71e412c89a.jpg


r_img4079_5ef71e450f192.jpg


r_img4081_5ef71e4967de1.jpg


r_img4082_5ef71e4d90cb6.jpg


r_img4083_5ef71e51e624c.jpg


Yolu yarıladık. Resimlerde gördüğünüz gibi yalıtım levhasının bir ucu bir hata sonucu kırıldı. Kırılan parçayı bulup yerine dikkatlice yapıştırdım. Sarımlar ve izolasyon kağıdının altında kalacağı için sorun yaratmayacak.

r_img4084_5ef71f2275f82.jpg


r_img4085_5ef71f26dc01b.jpg


Bitti mi sandınız? Daha yeni başlıyoruz :D Gördüğünüz gibi bir slotta 5 bir slotta 4 sarımımız var, ancak başta 6+5 olacak demiştik. Son turları zig-zag şeklinde ekliyoruz. Zaten dolu olan slotların içine yeni sarımlar sokmakta başarılar :D

r_img4088_5ef71f9f47a29.jpg


r_img4089_5ef71fa3b74e8.jpg


r_img4090_5ef71fa896b50.jpg


Gördüğünüz bu hale gelene kadar tam üç kere herşeyi söküp baştan başlamam gerekti, arada 2. 3. gruplarda beğenmeyip söktüklerimi saymıyorum :D Gerçekten zor iş, ama eliniz alıştıkça daha güzel oluyor :)

Artık telleri gruplayıp motora şeklini vermeye geldi sıra.

r_img4091_5ef71fea4835d.jpg


r_img4092_5ef71feeb53e8.jpg


r_img4093_5ef71ff3b2383.jpg


Telleri gerekli uzunluklarda kesiyoruz ve uçlarındaki enamel kaplamayı alttan parlak bakır çıkana kadar kazıyoruz, zımparalıyoruz. Sonra pense ile büküp, bolca pasta ve lehimle birleştireceğiz. En son güzelce yalıtacağız.

r_img4094_5ef7206bb9124.jpg


r_img4095_5ef720707ac80.jpg


r_img4096_5ef720759ae14.jpg


r_img4097_5ef7207a923e2.jpg


r_img4098_5ef7207f5e9df.jpg


Bu aşamada ve daha doğrusu her aşamada multimetremizle sürekli kısa devre kontrolü yapmamız gerekiyor. Şu anda üç ucumuzun da birbirine bağlı olması ve stator ile kesinlikle kısa devre olmaması gerekiyor. Bundan sonra statoru motor bloğuna geçici olarak yerleştireceğiz, motorumuzu toplayacağız, önce elimizle, sonra bir matkabın ucuna takıp biraz çevireceğiz. Herhangi bir sürtme olmaması gerekiyor. Özellikle matkapla çevirirken uçları birbirine değdirmeyin ve elinizle de dokunmayın, çünkü her motor bir jeneratördür ve matkapla çevirirken elektrik üretiyor olacaksınız. Sonra yeniden söküp çok dikkatli inceleyeceğiz, sürten bir yer olmadığından emin olacağız. Eğer bir sürtme varsa, sorunu çözüp, gerekirse tamir edeceğiz. Tamir olamayacak kadar kötüyse geçmiş olsun, baştan başlıyoruz :)

Bu aşamadan sonra eğer motorumuzdan eminsek, üst taraftaki telleri, motor bloğu ve statoru epoksi ile sabitliyoruz. Ardından sarımları sabitlemek için de epoksi kullanıyoruz. Ben üst taraf ve motor blogunda 5dk epoksi kullandım, sarım aralarında ise yerçekiminin işini yapabilmesi için 30dk epoksi kullandım. Sarımların üzerlerine bıraktığım epoksi yavaş yavaş aşağı süzülerek bütün boşlukları doldurdu.

r_img4099_5ef720d9999eb.jpg


r_img4100_5ef720df52f50.jpg


r_img4101_5ef720e35405f.jpg


Artık epoksinin kuruması için bir gün bekleyecek ve motorun düzgün çalışması için dua edeceğiz :) Sonuçlar ile karşınızda olmak dileğiyle...

Kaynak konular:

https://en.wikipedia.org/wiki/Outrunner#Common_stator_pole.2Fmagnet_pole_configurations

http://www.scorpionsystem.com/building_technic/HK4225_build_and_review/

http://www.rcgroups.com/forums/showthread.php?t=240993

http://www.southernsoaringclub.org.za/a-BM-motors-1.html

http://www.southernsoaringclub.org.za/a-BM-motors-2.html

http://www.southernsoaringclub.org.za/a-BM-motors-3.html

http://www.southernsoaringclub.org.za/a-BM-motors-4.html

http://www.southernsoaringclub.org.za/a-BM-motors-5.html

http://www.bavaria-direct.co.za

http://www.bavaria-direct.co.za/scheme/calculator/

http://www.bavaria-direct.co.za/constants/
 
Son düzenleme:
Fırçasız Motor Sarımı

KV Testimiz:

3144abm.jpg


KV testi için değişik yöntemler var, ancak en kolayı bu. Ayrıca en büyük artısı, motoru esc'ye veya pile bağlamadan yapılıyor olması. Motorun üzerindeki bant ve optik takometre ile matkabın en yüksek kaç devirle döndüğünü tesbit ettim. 3080 rpm. Daha sonra yapacağımız şey motorun bu devirle dönerken kaç volt AC gerilim ürettiğini ölçmek. Ben her üç fazı da ölçtüm, hepsi 5.06v çıktı. Bu demek oluyor ki bütün sarımlarımız aynı standartta ve sağlıklı olarak sarılmış. Stator ile kısa devre olmadığını zaten kontrol etmiştim, kontrol edemediğim şey ise sarımların kendi içinde kısa devre olup olmadığıydı. Demek ki sarımlar arasında da bir kısa devre yok.

Oley!! :halay: :halay: :yuppi: :yuppi: :lollol:

Şimdi bu değerleri aşağıdaki formüle uyguluyoruz;

Kv = RPM / (Volts × 1.414 × 0.95)

Kv = 3080 / (5.06 × 1.414 × 0.95) = 453 !!!!!!!! :halay:

Bu formül ve bu değerler tabi ki kesin ve net sonuç vermiyor. Ancak yaklaşık da olsa hedeflediğimiz 450KV değerini tutturmuşuz demek oluyor. KV değeri zaten esc'deki timing değerinden bile 3'den daha fazla etkileniyor. Yani sonuç benim için şimdilik mükemmel. Esc ile testler gelecek...

İlk Testimiz:

ÇALIŞTI :D

 
Fırçasız Motor Sarımı

Tek kelime ile harika bir konu olmuş Emre, ellerine saglık :bravo: öncelikle cesaretin sonrada sabırli araştırman ve guzel montaj çalısması ıcın tebrik ederim :halay:

Insallah en kısa sürede uctugunu da görmek nasip olur.


Sent from my iPhone using Tapatalk
 
Fırçasız Motor Sarımı

Zaten montaj, lehim, okuma araştırma uygulama konularında tek geçerim de...

Emre abinin projeleri gün geçtikçe uçuşa geçiyor ;D


Eline sağlık abi :saygilar: maidenı sabırsızlıkla bekliyorum, güzel bir çekim yaparız inşallah :)
 
Fırçasız Motor Sarımı

Abi sen naptın be yaa :o
Helal olsun demekten başka söz bırakmadın valla önümü ilikliyor ve ayakta alkışlıyorum :bravo: :saygilar:
 
Fırçasız Motor Sarımı

Evvet Tebrikler :thumbup:
Emre Bey
Yaşam işte Bu :thumbup:
 
Fırçasız Motor Sarımı

Gece geç saatte okurken uyuya kalmışım :laugh:
Sabah ilk işim konuyu okumak oldu. Ama geniş bir zamanda daha ayrıntılı incelemek isterim.

Haraka bir iş çıkarmışsın. :bravo:
 
Fırçasız Motor Sarımı

Emre tebrik ederim farkındalık bir konu olmuş . Ellerine sağlık .

SM-G900H cihazımdan Tapatalk kullanılarak gönderildi
 
Fırçasız Motor Sarımı

Emre Kaman' Alıntı:
Peki saralım da, kolay mı, zor mu?

Başta da belirttiğim gibi, motor sarmak insan işi değil. Kolay görünüyor, ancak işe girişmeden ne kadar zor olduğunu anlayamıyorsunuz. Ben konuyla ilgili kaynak ararken youtube'da Scorpion fabrika turu videolarına rastladım. Videoda Hong Kong'lu küçücük kızların motor sardıklarını görünce kendi kendime, "bu kadarcık kızlar sarıyorsa, ben kralını sararım" dedim ;D Ancak gördüm kralı mıralı... :lol:
Gerçi kızların motoru biraz küçük ama maşallahı var :laugh: ;D

 
Fırçasız Motor Sarımı

Emre parmak uçlarımın acıdığını hissediyorum şuan. :laugh:

Benim böyle birşeyi bırak becermek, düşünmeye teşebbüs etme ihtimalim bile olamaz. :o Bi denk gelemedik şu hobide normal bir adama, yanar yanar ona yanarım. :lollol: :lol: :lol:

Samimiyetimize güvenerek sana " Arkadaşım manyak mısın, neden evde jeneratör topluyorsun :o " demek ve Derya'nın her konuda arkasında olduğumu söylemek istiyorum, evden kovmak dahil nedir bu yaaaaa ;D
 
Fırçasız Motor Sarımı

Eline sağlık Emre, güzel çalışma olmuş gerçekten inşallah sonuçta istediğin gibi olur bu vesile ile diğer arkadaşlara da kaynak olur. %p